Prawo ochrony sygnalistów: co musisz wiedzieć?

Współczesne regulacje prawne coraz częściej koncentrują się na ochronie sygnalistów, czyli osób zgłaszających nieprawidłowości w miejscu pracy. Prawo ochrony sygnalistów ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa i wsparcia dla tych, którzy decydują się ujawnić działania niezgodne   z prawem, etyką czy polityką organizacji. W tym artykule omówimy najważniejsze aspekty prawa ochrony sygnalistów oraz co pracownicy i pracodawcy muszą wiedzieć, aby działać zgodnie z przepisami.

Kim jest sygnalista?

Sygnalista to osoba, która zgłasza informacje o naruszeniach prawa lub wewnętrznych regulacji     w organizacji, w której pracuje. Zgłaszane naruszenia mogą obejmować szeroki zakres działań, od oszustw finansowych, przez korupcję, aż po naruszenia przepisów dotyczących ochrony środowiska czy bezpieczeństwa pracy. Sygnaliści mogą być pracownikami, kontrahentami, dostawcami, wolontariuszami, stażystami, a nawet członkami organów zarządzających.

Dlaczego prawo ochrony sygnalistów jest ważne?

Sygnaliści często narażają się na różnego rodzaju represje, takie jak zwolnienie z pracy, obniżenie wynagrodzenia, degradacja czy nawet mobbing. Prawo ochrony sygnalistów ma na celu zapobieganie takim działaniom i zapewnienie, że osoby zgłaszające nieprawidłowości nie będą karane za swoje działania. Skuteczna ochrona sygnalistów sprzyja budowaniu kultury transparentności i uczciwości w organizacjach pozytywnie wpływa na etykę pracy. Pracownicy są bardziej skłonni do zgłaszania nieprawidłowości, gdy wiedzą, że będą chronieni przed potencjalnymi negatywnymi konsekwencjami.
Dzięki sygnalistom organizacje mogą szybciej wykrywać i reagować na nieprawidłowości, co pozwala na ograniczenie potencjalnych szkód finansowych i reputacyjnych.

Kluczowe elementy prawa ochrony sygnalistów

Implementacja dyrektywy 2019/1937 obejmuje wiele istotnych elementów takich jak:

• zakres naruszeń – prawo ochrony sygnalistów obejmuje szeroki wachlarz naruszeń, w tym korupcję, oszustwa finansowe, naruszenia przepisów dotyczących ochrony środowiska, zdrowia i bezpieczeństwa pracy, a także praw pracowniczych;
• procedury zgłaszania nieprawidłowości – organizacje są zobowiązane do wprowadzenia jasnych i dostępnych procedur zgłaszania nieprawidłowości. Systemy te powinny umożliwiać anonimowe zgłaszanie i zapewniać ochronę danych osobowych sygnalistów;
• ochrona sygnalistów – przepisy prawne zabraniają wszelkich form represji wobec sygnalistów. Ochrona ta obejmuje m.in. zakaz zwolnienia, degradacji, obniżenia wynagrodzenia, a także inne formy dyskryminacji i mobbingu;
• wsparcie prawne i poradnictwo – sygnaliści mają prawo do bezpłatnej pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego, co ma na celu zapewnienie im wsparcia w procesie zgłaszania nieprawidłowości i ochrony ich praw.

Obowiązki pracodawców

Nowa ustawa o ochronie sygnalistów oznacza szereg obowiązków, które pracodawcy będą musieli wypełnić. Najbardziej podstawowym z nich będzie opracowanie i wdrożenie wewnętrznych procedur zgłaszania nieprawidłowości zgodnych z przepisami prawa. Procedury te powinny być dostępne dla wszystkich pracowników i jasno określać sposób zgłaszania naruszeń. Aby spełniały swoją funkcję muszą być wsparte regularnymi szkoleniami dotyczącymi procedur zgłaszania nieprawidłowości oraz przepisów ochrony sygnalistów, które pomogą budować świadomość wśród pracowników i zachęcą ich do zgłaszania problemów. Pracodawcy muszą zapewnić, że sygnaliści nie będą narażeni na represje, a w przypadku stwierdzenia działań odwetowych, podejmą natychmiastowe kroki w celu ich zaprzestania i naprawienia szkód. Ponadto, organizacje powinny regularnie monitorować skuteczność procedur zgłaszania nieprawidłowości oraz raportować o ich działaniu. To pozwala na bieżąco oceniać, czy system ochrony sygnalistów działa prawidłowo i czy wymaga modyfikacji.

Co muszą wiedzieć pracownicy?

Pracownicy powinni znać procedury zgłaszania nieprawidłowości obowiązujące w ich organizacji oraz wiedzieć, do kogo mogą się zwrócić w przypadku wykrycia naruszeń. Ważne jest, aby pracownicy byli świadomi swoich praw jako sygnalistów, w tym prawa do ochrony przed represjami oraz dostępu do bezpłatnej pomocy prawnej. Nieodłączną częścią założenia ustawy o ochronie sygnalistów jest anonimowość.Pracownicy powinni wiedzieć, że mogą zgłaszać nieprawidłowości niejawnie, a ich dane osobowe będą chronione. Należy ich uświadomić, że zgłaszanie nieprawidłowości jest ważne dla zapewnienia etyki i transparentności w organizacji oraz że ich działania mogą przyczynić się do poprawy środowiska pracy.

Podsumowanie

Prawo ochrony sygnalistów odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu transparentności, etyki i zgodności z przepisami prawa w organizacjach. Ochrona sygnalistów przed represjami, wprowadzenie jasnych procedur zgłaszania nieprawidłowości oraz wsparcie prawne i poradnictwo to podstawowe elementy, które pomagają w budowaniu zaufania i otwartości w miejscu pracy. Zarówno pracodawcy, jak i pracownicy muszą być świadomi swoich praw i obowiązków związanych z ochroną sygnalistów, aby wspólnie tworzyć środowisko sprzyjające zgłaszaniu nieprawidłowości i eliminowaniu działań niezgodnych z prawem.